پژوهش پایدار با رویکرد اخلاقی: مدیریت درد و سلامت حیوانات در علوم زیستی از آزمایش تا انسانیت
تحقیقات بر روی حیوانات آزمایشگاهی نقش اساسی در پیشرفت علم پزشکی و زیست‌شناسی ایفا می‌کنند. این تحقیقات می‌تواند این امکان را فراهم کند که فرآیندهای بیولوژیکی، بیماری‌ها و درمان‌های مختلف را در شرایط کنترل‌شده بررسی کنند. این تحقیقات به‌ویژه در زمینه‌های داروسازی و توسعه واکسن‌ها حیاتی هستند، زیرا بسیاری از داروها و واکسن‌ها قبل از آزمایش بر روی انسان‌ها باید در مدل‌های حیوانی مورد ارزیابی قرار گیرند. علاوه بر این، این تحقیقات به توسعه روش‌های تشخیص نوین و بهبود پروتکل‌ها می‌پردازد. با توجه به پیشرفت های قابل توجه در زمینه مدیریت درد و سلامت حیوانات، چالش های متعددی وجود دارد یکی از این چالش‌ها، نگرانی‌های اخلاقی مربوط به حیوانات خانگی و نیاز به رعایت اصول اخلاقی است.
دکتر مائده قاسمی، متخصص فیزیولوژی و عضو هیئت علمی دانشکده پزشکی و مسئول مرکز حیوانات این دانشکده، در یک نشست علمی به بررسی رعایت اصول اخلاقی در تحقیقات حیوانی پرداخت. وی با تأکید بر اهمیت تحقیقات آزمایشگاهی به‌عنوان یکی از ابزارهای اساسی در توسعه علوم پزشکی و زیست‌شناسی، بیان کرد که این پیشرفت‌ها زمانی دارای ارزش واقعی خواهند بود که با رعایت اصول اخلاقی همراه باشند
این عضو هیئت علمی گروه فیزیولوژی افزود: رعایت این اصول نه‌تنها به بهبود کیفیت داده‌های علمی کمک می‌کند، بلکه به پاسداشت حقوق حیوانات آزمایشگاهی نیز منجر می‌شود. در همین راستا، ما در تلاش هستیم تا با تدوین گایدلاین‌های جامع، پژوهشگران را در اجرای صحیح این اصول یاری کنیم.
دکتر قاسمی در ادامه به 8 سرفصل اصلی این گایدلاین‌ها اشاره کرد و توضیح داد: این محورها شامل الزامات اخلاقی و علمی، شرایط نگهداری حیوانات و استانداردهای محیط آزمایشگاهی، آشنایی با ویژگی‌های زیستی گونه‌های مختلف، اصول ایمنی و توجه به بیماری‌های مشترک، روش‌های تشخیص درد و رنج و راهکارهای کاهش آن، شیوه‌های تجویز دارو و نمونه‌گیری، اصول بی‌دردی و بیهوشی، و در نهایت ملاحظات اخلاقی پایان کار و یوتانازیا است.
چالش‌های تشخیص درد در حیوانات
وی با اشاره به دشواری‌های تشخیص درد در حیوانات توضیح داد که این امر نیازمند شناخت دقیق تغییرات رفتاری و فیزیولوژیک است. به عنوان نمونه، در موش‌های آزمایشگاهی، کاهش یا بی‌نظمی در رفتار «برومینگ» (تمیز کردن بدن)، وضعیت بدنی خمیده و عدم ساخت لانه می‌تواند نشانه‌ای از وجود درد باشد.
این عضو هیئت علمی گروه فیزیولوژی همچنین بر ضرورت مدیریت درد در تحقیقات تأکید کرد و افزود: پیش از آغاز هر پروتکل پژوهشی، ارزیابی منظم درد و ایجاد شرایط پایدار محیطی ضروری است. علاوه بر این، استفاده از داروهای ضد درد به صورت پیشگیرانه و توجه به تغییرات محیطی می‌تواند نقش مهمی در کاهش رنج حیوانات ایفا کند.
در پایان نیز خاطرنشان کرد: ارتقای آگاهی و آموزش در زمینه اصول اخلاقی و مدیریت درد، نه‌تنها کیفیت زندگی حیوانات آزمایشگاهی را بهبود می‌بخشد، بلکه اعتبار علمی پژوهش‌ها را نیز افزایش می‌دهد. در این راستا، منابع ارزشمندی همچون وب‌سایت Humane Endpoints در دسترس پژوهشگران قرار دارد تا بتوانند تحقیقات خود را به شکلی اخلاقی و انسانی پیش ببرند.
