بررسی تأثیر فضای مجازی بر کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه-بیشفعالی در دوران همهگیری کووید-۱۹
دکتر سیده شهربانو دانیالی، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، در نشست آذرماه پژوهش، نتایج یک مطالعه مروری و متاآنالیز را درباره تأثیر فضای مجازی بر کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه-بیشفعالی (ADHD) در دوران همهگیری کووید-۱۹ ارائه کرد.
وی با اشاره به شرایط خاص دوران قرنطینه و تغییرات گسترده در سبک زندگی کودکان، اظهار داشت: در این پژوهش، با مرور ۱۳۰ مطالعه مرتبط، نهایتاً ۸ مطالعه واجد شرایط وارد تحلیل آماری شدند. یافتهها بهطور یکپارچه نشان دادند که میزان استفاده از فضای مجازی در کودکان مبتلا به ADHD در دوران کرونا بهطور چشمگیری افزایش یافته است؛ بهطوریکه میانگین زمان استفاده روزانه از ۳ تا ۴ ساعت پیش از همهگیری، به حدود ۶ تا ۸ ساعت در دوران قرنطینه رسید.
دکتر دانیالی افزود: مطالعات نشان دادند که این افزایش مصرف، بهویژه در کودکانی که پیشتر سابقه مصرف دارو یا وابستگی به اینترنت داشتند، با تشدید علائم رفتاری و روانی همراه بوده است. شاخصهایی نظیر کاهش تمرکز، افزایش تحریکپذیری، افت تعاملات اجتماعی و وابستگی بیشتر به والدین برای انجام تکالیف، از جمله پیامدهای منفی این روند بودند.
به گفته این پژوهشگر، در برخی موارد، حضور بیشتر والدین در منزل به بهبود نسبی وضعیت روانی کودکان کمک کرده است. همچنین، استفاده از فضای مجازی برای اهداف آموزشی، در مقایسه با کاربردهای تفریحی، اثرات منفی کمتری بر سلامت روانی این کودکان داشته است.
وی تأکید کرد: این یافتهها نشان میدهد که میتوان از بسترهای دیجیتال بهصورت هدفمند و ساختاریافته برای آموزش مهارتهای خودنظارتی، برنامهریزی و مدیریت زمان در کودکان مبتلا به ADHD بهره گرفت. حتی بازیدرمانی دیجیتال نیز در بهبود تمرکز و نظمپذیری این گروه مؤثر بوده است.
دکتر دانیالی در ادامه خاطرنشان کرد: اگرچه تمرکز این مطالعه بر کودکان مبتلا به ADHD بود، اما نتایج کلی آن حاوی پیامی فراگیر برای تمامی خانوادههاست. در مطالعهای دیگر که بر روی کودکان سالم انجام شد، افزایش استفاده از فضای مجازی با رشد اختلالات درونریز مانند افسردگی و اضطراب همراه بود. این امر ضرورت نظارت والدین بر میزان و نوع استفاده فرزندان از فضای مجازی را دوچندان میکند.
وی در پایان با اشاره به توصیههای سازمان جهانی بهداشت مبنی بر محدودیت زمانی استفاده از فضای مجازی برای کودکان (حداکثر یک ساعت در روز برای کودکان زیر ۷ سال و دو ساعت برای سنین ۷ تا ۱۵ سال)، اظهار داشت: نصب ابزارهای کنترلی، تعیین زمانبندی مشخص و آموزش استفاده هوشمندانه از فضای مجازی، از جمله راهکارهایی است که میتواند از بروز وابستگیهای روانی و آسیبهای جدی در کودکان پیشگیری کند. فضای مجازی همچون شمشیری دو لبه است؛ بهرهگیری از آن در مسیر آموزش و توانمندسازی، مفید و سازنده است، اما استفاده بیرویه و بدون نظارت، میتواند پیامدهای جبرانناپذیری بهدنبال داشته باشد.
