آموزش روش‌های نوین درمانی و ایمنی از مرحله مقیدسازی تا تجویز دارو
پژوهش‌های علمی و تجربی بر روی حیوانات آزمایشگاهی در عصر حاضر نیازمند رعایت استانداردهای دقیق اخلاقی و ایمنی است. در همین راستا، کارگاه عملی دکتر مائده قاسمی، متخصص فیزیولوژی و عضو هیات علمی دانشکده پزشکی و مسئول مرکز حیوانات دانشکده پزشکی، و دستیاران ایشان، برگزار شد تا پژوهشگران و دانشجویان علوم زیستی با اصول نوین تجویز دارو و مدیریت ایمنی در کار با حیوانات آزمایشگاهی آشنا شوند. این کارگاه فرصتی ارزشمند برای شرکت‌کنندگان فراهم آورد تا روش‌های صحیح و علمی در مقیدسازی و تجویز دارو به حیوانات، به‌ویژه رت و خرگوش، را بیاموزند و نکات کلیدی در زمینه سلامت و رفاه حیوانات را فراگیرند.
روش‌های دارویی و ایمنی در کارگاه
دکتر قاسمی در بخش معرفی حیوانات آزمایشگاهی و روش‌های مقیدسازی، بر ضرورت آرام‌سازی حیوان و خروج ایمن آن از قفس تأکید کرد. وی با اشاره به ویژگی‌های رفتاری خرگوش، توضیح داد که محافظت از بخش تحتانی بدن هنگام جابه‌جایی ضروری است و در برخی موارد، استفاده از روش «قنداق کردن» می‌تواند به کاهش استرس حیوان کمک کند.
این عضو هیات علمی دانشکده پزشکی، سپس به شیوه‌های مختلف تجویز دارو پرداخت و بیان کرد: داروها می‌توانند به صورت خوراکی (مانند گاواژ دهانی یا لوله معده) یا غیرخوراکی (تزریقی،قطره‌ای، استنشاقی گازی و موضعی مانند پماد) مصرف شوند. همچنین در تجویز خوراکی، استفاده از کپسول‌های مینی‌ژل نیز امکان‌پذیر است.
در بخش تزریقات، روش‌های مختلفی از جمله تزریق داخل صفاقی، زیرجلدی، داخل جلدی، وریدی و عضلانی معرفی شد؛ انتخاب هر روش بسته به نوع دارو و وضعیت فیزیولوژیک حیوان تعیین می‌شود. دکتر قاسمی در ادامه بر ضرورت کنترل PH محلول‌های دارویی تأکید کرد و هشدار داد که تزریق باPH نامناسب می‌تواند موجب آسیب بافتی گردد.
نکات کلیدی در نمونه‌گیری
یکی از محورهای مهم این کارگاه، نمونه‌گیری و به‌ویژه خون‌گیری از حیوانات آزمایشگاهی بود. دکتر قاسمی با تأکید بر ضرورت انتخاب روش مناسب، توضیح داد که تعیین شیوه خون‌گیری باید با توجه به حجم کل خون حیوان و وضعیت فیزیولوژیک آن صورت گیرد. از جمله روش‌های معرفی‌شده می‌توان به خون‌گیری از سینوس وریدی، ناحیه خلف چشمی و ورید سافن پا اشاره کرد. وی همچنین یادآور شد که پیش از انجام خون‌گیری، اصلاح محل نمونه‌گیری جهت کاهش آلودگی و تسهیل دسترسی، الزامی است.
نمایش فیلم آموزشی با محوریت تزریقات استاندارد در حیوانات آزمایشگاهی
در این برنامه، فیلم آموزشی به نمایش درآمد که روش‌های مختلف تزریق به حیوانات آزمایشگاهی از جمله صفاقی، زیرجلدی، داخل جلدی، عضلانی، قلبی و استنشاقی را به‌صورت عملی و تصویری آموزش می‌داد. در ادامه، نکات کلیدی شامل بررسی اسمولاریته محلول‌ها (با تأکید بر ایزواسمولار بودن)، خطر نکروز در محلول‌های هایپراسمولار، انتخاب رگ‌های بزرگ‌تر، و تنظیم حجم تزریق بر اساس وضعیت معده (خالی یا پر) مطرح گردید.
جمع‌بندی: آموزش مسئولانه، ارتقاء اخلاق پژوهشی و اعتبار علمی مطالعات حیوانی
این کارگاه عملی، به‌عنوان یک منبع آموزشی ارزشمند، شرکت‌کنندگان را با روش‌های نوین و ایمن در درمان و مدیریت حیوانات آزمایشگاهی آشنا ساخت. در این برنامه، بر رعایت اصول اخلاقی و ایمنی تأکید شد؛ اصولی که نه‌تنها موجب ارتقاء کیفیت داده‌ها و نتایج پژوهشی می‌گردند، بلکه نقش مؤثری در حفظ سلامت حیوانات و افزایش اعتبار علمی مطالعات ایفا می‌کنند. این کارگاه با استقبال گسترده پژوهشگران همراه بود و بار دیگر ضرورت پایبندی به مسئولیت‌های اخلاقی در قبال حیوانات آزمایشگاهی را یادآور شد؛ گامی مؤثر در جهت ارتقاء استانداردهای علمی و اخلاقی در پژوهش‌های زیست‌پزشکی محسوب می‌شود.
