عصاره برگ گیاه باباآدم، امیدی نوین در درمان بیماری سالک
در نشست خبری آذرماه پژوهش، دکتر صدیقه صابری، عضو هیأت علمی گروه انگلشناسی دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و دانشجوی دکترای تخصصی انگلشناسی، از نتایج یک مطالعه پیشگامانه درباره اثرات ضدلیشمانیایی گیاه دارویی "باباآدم" (آراقیتون) پرده برداشت؛ مطالعهای که میتواند افقهای تازهای در درمان یکی از مهمترین بیماریهای بومی کشور بگشاید.
سالک؛ زخمی کهنه بر چهره سلامت اصفهان
دکتر صابری در ابتدای سخنان خود با اشاره به شیوع گسترده بیماری لیشمانیوز جلدی (سالک) در استان اصفهان گفت: سالک یکی از بیماریهای بومی و مزمن کشور ماست که سالهاست سلامت جسمی و روانی ساکنان مناطق درگیر را تهدید میکند. این بیماری که از طریق گزش پشه خاکی منتقل میشود، بهویژه در صورت بروز زخم در نواحی صورت، آثار روانی و اجتماعی قابلتوجهی بهجا میگذارد.
وی با تأکید بر نبود واکسن مؤثر برای این بیماری افزود: در حال حاضر، تمرکز پژوهشها بر دو محور اصلی است: پیشگیری از گزش پشه ناقل و درمان مؤثر زخمهای ایجادشده. مطالعه ما در همین راستا و با هدف بررسی اثرات درمانی یک گیاه دارویی بومی انجام شد.
از باغ گیاهان دارویی تا آزمایشگاه انگلشناسی
در این پژوهش، عصارههای هیدروالکلی برگ، ریشه و دانه گیاه باباآدم با نام علمی (Arctium lappa) که در طب سنتی چین و ایران کاربردهای فراوانی دارد، مورد بررسی قرار گرفت. عضو هیأت علمی گروه انگلشناسی دانشکده پزشکی توضیح داد: این گیاه که در مناطق مختلف کشور از جمله گیلان، مازندران، همدان، اراک و اصفهان بهصورت طبیعی میروید، دارای ترکیبات آنتیاکسیدانی و ضدالتهابی متعددی مانند پلیفنولها، کوئرستین و لوتئولین است. ما با همکاری گروه فارماکولوژی دانشکده داروسازی، عصارههای گیاه را تهیه و در دو فاز آزمایشگاهی و مدل حیوانی بررسی کردیم. در فاز نخست، اثر عصارهها بر دو فرم انگل لیشمانیا (فرم تاژکدار و بدون تاژک) در محیط کشت بررسی شد. نتایج نشان داد که عصاره برگ بیشترین اثر را بر فرم داخل سلولی انگل (فرم بدون تاژک) دارد. سپس، در فاز دوم، مدل حیوانی با استفاده از موشهای آزمایشگاهی تهیه شد و حیوانات به مدت چهار هفته تحت درمان با عصارهها قرار گرفتند.
دکتر صابری در اینباره گفت: در مدل حیوانی نیز، عصاره برگ عملکرد بهتری نسبت به ریشه و دانه نشان داد. کاهش اندازه زخمها از هفته سوم به بعد مشهود بود و مشخص شد که اثربخشی عصارهها هم به غلظت و هم به مدت زمان مصرف وابسته است. این یافتهها نشان میدهد که عصاره برگ گیاه باباآدم میتواند بهعنوان یک گزینه درمانی مؤثر برای سالک مطرح شود.
گامی بهسوی داروی گیاهی بومی برای سالک
این مطالعه، نخستین پژوهش جامع در کشور است که اثرات درمانی گیاه بابا آدم را همزمان در دو فاز آزمایشگاهی و حیوانی بررسی کرده است. این عضو هیأت علمی گروه انگلشناسی دانشکده پزشکی با اشاره به آینده این تحقیق افزود: برای ورود به فاز مطالعات انسانی (کارآزمایی بالینی)، نیازمند تکرارپذیری نتایج در مقیاس وسیعتر و جداسازی ترکیبات مؤثر گیاه هستیم. در صورت تأیید نهایی، این گیاه میتواند پایهای برای تولید داروی گیاهی بومی علیه سالک باشد.
در پایان، دکتر صابری بر اهمیت بهرهبرداری از ظرفیتهای گیاهان دارویی کشور تأکید کرد و گفت: ایران با تنوع اقلیمی بالا، گنجینهای از گیاهان دارویی ارزشمند در اختیار دارد. توجه به این پتانسیلها، در کنار توسعه همکاریهای بینرشتهای میان گروههای انگلشناسی، داروسازی و آموزش بهداشت، میتواند مسیر توسعه علمی و دارویی کشور را هموارتر کند. همانگونه که طب سنتی در کشورهای پیشرفته مانند چین جایگاه ویژهای دارد، ما نیز باید از گنجینه بومی خود بهرهمند شویم.
