سلسله نشست های خبری ترجمان و تبادل دانش: بررسی کیفیت خواب مبتلایان به سوء مصرف مواد افیونی توسط پژوهشگران
بررسی کیفیت خواب مبتلایان به سوء مصرف مواد افیونی توسط پژوهشگران
عضو هیات علمی گروه سلامت بزرگسالان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان خبر از" بررسی تاثیر یک برنامه مراقبت پرستاری مبتنی بر الگوی سازگاری روی بر کیفیت خواب افراد مبتلا به سوء مصرف مواد افیونی تحت درمان نگهدارنده متادون " در قالب یک طرح پژوهشی داد.
به گزارش واحد ترجمان دانش معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، دکتر امیر موسیرضایی در ارتباط با این طرح تحقیقاتی گفت: سوء مصرف مواد افیونی یا مواد مخدر از مهمترین مشکلات دنیای کنونی است و به طور مستقیم بر کیفیت خواب افراد تأثیر میگذارد.
وی با اعلام اینکه در ایران، شیوع این اختلال در حال افزایش است و به گواه تحقیقات صورت گرفته، تقریباً سه برابر بیشتر از شیوع جهانی است، افزود: سوءمصرف مواد افیونی عامل اصلی در اختلالات خواب است که متاسفانه منجر به سوءمصرف بیشتر مواد مخدر میشود. طبق آمار اختلالات خواب، حدود 75 تا 84 درصد از افراد مبتلا به سوء مصرف مواد مخدر و همچنین افراد در حال ترک اعتیاد را دربر میگیرد بطوریکه بیش از سه چهارم معتادین تحت درمان دچار نوعی از اختلالات خواب هستند.
عضو هیات علمی گروه سلامت بزرگسالان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان بیان داشت: امروزه برای تسهیل فرآیند ترک اعتیاد و کاهش احتمال بازگشت مجدد به اعتیاد، در مراکز درمانی، از درمان نگهدارنده با متادون (نوعی داروی مخدر با اثرات سوء کمتر) طبق پروتکل های خاص و زیرنظر پزشک، استفاده میشود. اگرچه فواید متادون برای بیماران واضح است، اما به عنوان یک عارضه جانبی، اکثر این بیماران کیفیت پایین خواب را تجربه میکنند. این اختلالات خواب به جای عادی شدن با گذشت زمان، در طول درمان ادامه می یابد، بطوری که بیش از سه چهارم بیماران تحت درمان ترک، دارای انواع اختلالات خواب هستند.
موسی رضایی افزود: اگرچه انواع روشهای درمانی دارویی برای بیماران تجویز می شود ولی به دلایلی همچون اثرات جانبی قابل توجه، اثرات درمانی پایین، تداخلات دارویی و تبعیت از درمان پایین در این گروه از بیماران، تیم تحقیق وی برآن شدند تا به کمک یک روش مراقبتی پرستاری غیردارویی بهبود کیفیت خواب را برای بیماران در حال ترک اعتیاد، به ارمغان بیاورند.
موسی رضایی ادامه داد : در میان مدلهای مراقبتی پرستاری، مدل مراقبتی پرستاری سازگاری بنام "مدل روی" (Roy's Adaptation Model)یکی از مدل های کارآمد، ساده و مقرون به صرفه در حذف و یا تعدیل رفتارهای ناسازگار یا همان مشکلات بیماران است. این مدل مراقبتی بر تصحیح تعاملات بین انسان و محیط تأکید دارد.
وی اضافه کرد: همچنین، عملکرد بیمار را به عنوان یک کل در نظر میگیرد و به بیمار کمک میکند تا درمان بیماری را از طرق مختلف، مانند آموزش بهداشت، ارتباط فعال و مشاوره روانشناختی کامل کند.
موسی رضایی اذعان داشت: دستکاري محركهای زندگی بیمار، طی برنامه مراقبتی، افزایش سازگاري و در نتیجـه کنترل بهتر بیماري را سبب میشود. مهمترین خصوصیت این مدل پرستاري، درگیرکردن بیمار و حتی خانواده وی، در انجـام رفتارهاي سازگار بـا بیماري مزمن و شرکت فعالانـه بیمار در این فرآیند است.
بهبود اختلالات خواب معتادین تحت درمان با "مدل روی"
وی افزود: مطالعه حاضر به عنوان اولین مطالعه تحقیقاتی در ایران با هدف تعیین تأثیر برنامه مراقبت پرستاری مبتنی بر الگوی سازگاری «روی» بر کیفیت خواب بیماران تحت درمان نگهدارنده با متادون انجام شد تا با کاهش، تغییر یا تعدیل محرکهای رفتاری نامؤثر، این بیماران، کیفیت خواب بهتری را تجربه کنند.
این محقق و پژوهشگر دانشگاه علوم پزشکی اصفهان خاطرنشان کرد: پس از اخذ کلیه مجوزهای لازم از کمیته علمی و اخلاق پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و ثبت مطالعه حاضر در مرکز ثبت کارآزمایی های بالینی ایران، مطالعه حاضر در مدت سه ماه بر روی 60 بیمار مبتلا به سوء مصرف مواد افیونی تحت درمان نگهدارنده با متادون مقیم یکی از مراکز کاهش آسیب اعتیاد شهر اصفهان انجام شد.
وی گفت: نمونه های پژوهش به روش در دسترس انتخاب و وارد مطالعه شدند و در دو گروه 30 نفری مداخله و کنترل (شاهد) تخصیص داده شدند. در ابتدای مطالعه، با استفاده از پرسشنامه کیفیت خواب پیتزبرگ (Pittsburgh) کیفیت خواب شرکت کنندگان در مطالعه، ارزیابی گردید.
این محقق و پژوهشگر گفت: در مطالعه حاضر در گام نخست رفتارها در چهار حیطه نیازهای فیزیولوژیک (Physiological function)، ایفای نقش (Role function)، درک از خود (Self-concept) و تعلق و استقلال (Interdependence) بر مبنای مشاهده، مصاحبه و اندازه گیری ارزیابی و سپس رفتارهای ناسازگار مشخص گردید. بعد از آن محرک‌ها در ارتباط با رفتارهای ناسازگار تعیین شد. پس از تکمیل فرم بررسی و شناخت بر اساس الگوی سازگاری «روی» مشکلات استخراج شده (تشخیص های پرستاری) و اهداف مشخص و با همکاری مداوم پرستار و بیمار اولویت بندی گردیدند.
وی اظهار داشت: بعد از آن مراقبت‌های پرستاری لازم برای دستیابی به اهداف مورد نظر مشخص گردید. در واقع مراقبت‌های پرستاری در برگیرنده مداخلاتی می‌باشد که در آن‌ها محرک های رفتار ناسازگار، تغییر یا تعدیل می‌شوند تا زمانی که محرک اصلی در مسیر سازگاری اشخاص قرار بگیرد. در این مرحله براساس نیازهای بیماران مداخلات به صورت فردی یا گروهی (فعالیت‌ها یا آموزش‌های فردی یا گروهی) و در صورت نیاز ارجاع به متخصص انجام شد.
در مطالعه حاضر بر اساس رفتار نامؤثر شناسایی شده (الگوی خواب نامناسب) و شناسایی محرک‌هایی که منجر به این پاسخ رفتاری نامؤثر بیماران میشود، مداخلاتی در قالب برنامه ای مدون طراحی و اجرا گردید .
موسی رضایی اظهار داشت: نتایج مطالعه حاضر نشان داد که در گروه مداخله در مقایسه با گروه شاهد، میانگین نمره کل اختلال کیفیت خواب بعد از مداخله کاهش معنی داری داشته است، به این معنی که کیفیت خواب گروه دریافت کننده مراقبت پرستاری بر اساس الگوی "روی" بهبود یافته است. بنابراین، این مدل میتواند چارچوب مناسبی برای ارائه مراقبت، از این قبیل بیماران فراهم کند.
