آذر ماه پژوهش با دکتر احسان قاسمی: تمرینات ثباتی داینامیک و بومیسازی ابزارهای سنجش در توانبخشی بیماران اماس
در چهارچوب برنامههای آذرماه پژوهش، نشست ترجمان دانش، با حضور دکتر احسان قاسمی، عضو هیئت علمی و معاون گروه فیزیوتراپی دانشکده توانبخشی، برگزار شد. به گزارش خبرنگار گروه ترجمان دانش وابسته به معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، این نشست به ارائه و تحلیل یکی از پژوهشهای بالینی نوآورانه در حوزه توانبخشی بیماران مبتلا به اماس اختصاص داشت؛ پژوهشی که نهتنها به بررسی اثربخشی تمرینات ثباتی داینامیک در کاهش بیاختیاری ادراری استرسی میپردازد، بلکه الگویی برای بومیسازی ابزارهای سنجش و طراحی مطالعات چندمرحلهای در ایران ارائه میدهد.
دکتر قاسمی در ابتدای سخنان خود با اشاره به سابقه بیش از دو دهه فعالیت بالینی در بیمارستان پاشایی و تمرکز بر بیماران نورولوژیک اظهار داشت: بیماری اماس در ایران با شیوعی فزاینده، بهویژه در میان زنان جوان، به یکی از چالشهای جدی سلامت بدل شده است. یکی از عوارض ناتوانکننده این بیماری، بیاختیاری ادراری استرسی است که میتواند کیفیت زندگی، سلامت روان و روابط اجتماعی بیماران را بهشدت تحت تأثیر قرار دهد.
این عضو هیئت علمی، با اشاره به طراحی دقیق مطالعه گفت: ما در این مطالعه، از نسخههای بومیشده استفاده کردیم که پیشتر در شهرهای مختلف آزمون شده بودند و این موضوع، هم در اجرا و هم در تحلیل دادهها، نقش مهمی ایفا کرد. در این پژوهش، ۲۸ زن مبتلا به اماس با شرایط مشخص وارد مطالعه شدند. سن بین ۱۸ تا ۵۵ سال، نمره ناتوانی کمتر از ۵.۵ در مقیاس EDSS، عدم زایمان در شش ماه گذشته و گزارش حداقل یک نوبت بیاختیاری ادراری استرسی در ماه اخیر، از جمله معیارهای ورود بودند. گروه آزمون تحت تمرینات تخصصی داینامیک نوروماسکولار استبیلیزیشن (DNS) قرار گرفتند؛ تمریناتی که بر پایه فیزیولوژی روانی-حرکتی رشد کودک و با تأکید بر تنفس دیافراگمی طراحی شدهاند. این تمرینات، برخلاف تمرینات ارادی کلاسیک مانند کگل، بر فعالسازی ناخودآگاه عضلات مرکزی بدن از طریق اصلاح الگوی تنفس تمرکز دارند. و با الهام از مراحل رشد حرکتی نوزادان، از وضعیت دمر تا ایستادن، طراحی شدهاند و هدف آنها ایجاد ثبات در ستون فقرات از طریق هماهنگی عضلات دیافراگم، شکم، کمر و کف لگن است.
دکتر قاسمی با اشاره به تجربه بالینی خود گفت: در طول تمرینات، مشاهده شد که حتی انقباض عضلات صورت و چشمها میتواند با انقباض همزمان عضلات کف لگن همراه باشد. این ارتباط پیچیده و یکپارچه میان عضلات بدن، در سنتهای حرکتی مانند نماز نیز قابل مشاهده است؛ جایی که وضعیتهای رکوع، سجود و ذکر، بهصورت طبیعی موجب فعالسازی عضلات مرکزی و افزایش ثبات تنه میشوند. تمرینات در سه مرحله طراحی شدند: وضعیت خوابیده با زانوهای ۹۰ درجه، وضعیت پرون با قرارگیری خاص دستها، و وضعیت چهار دست و پا و اسکات. تمرینات طی شش هفته، از سطح ساده تا پیشرفته، به بیماران آموزش داده شدند. تمرکز اصلی بر اصلاح الگوی تنفس، فعالسازی عضله دیافراگم و افزایش فشار داخل شکمی برای ایجاد ثبات مرکزی بود.
وی با اشاره به استقبال مجلات بینالمللی از این پژوهش گفت: این مطالعه به سه مجله معتبر ارسال شد و در نهایت، مجله تخصصی Multiple Sclerosis and Related Disorders با ضریب تأثیر بالا، آن را پذیرفت. این نخستینبار است که چنین رویکردی در زمینه نورولوژی و بهویژه کنترل ادرار در بیماران اماس در ایران بهصورت علمی بررسی و منتشر میشود.
معاون گروه فیزیوتراپی دانشکده توانبخشی با اشاره به ارزیابی نتایج پژوهش گفت: مطالعه ما بر اساس چارچوب ICF سازمان جهانی بهداشت طراحی شد و سه سطح را پوشش داد: علائم اولیه، محدودیت عملکردی و محدودیت مشارکت اجتماعی . این جامعنگری، پژوهش را از سطح صرفاً عضلانی فراتر برد و به بررسی تأثیر تمرینات بر کیفیت زندگی بیماران نیز پرداخت. اندازهگیریها در چهار بازه زمانی انجام شد: پیش از درمان، سه هفته پس از شروع، پایان هفته ششم، و دو ماه پس از پایان درمان. این طراحی طولی، امکان بررسی پایداری اثرات مداخله را فراهم کرد و از نظر روششناسی، با استانداردهای روز پژوهشهای بالینی همراستا بود.
دکتر قاسمی در پایان تصریح کرد: پژوهش علمی، نیازمند دقت، صداقت و طراحی مسئولانه است. ما باید از سطحینگری و تکیه بر ابزارهای نمایشی فاصله بگیریم و بهجای آن، با تکیه بر شواهد، تجربه بالینی و ابزارهای بومیشده، به ارتقای واقعی کیفیت زندگی بیماران کمک کنیم. ترجمان دانش، زمانی معنا پیدا میکند که یافتههای پژوهشی، به زبان ساده و کاربردی، به دست درمانگران و بیماران برسد.
